Jak endoskop zmienił oblicze medycyny?

Jest wiele narzędzi medycznych, które nie dość, że wpłynęły na rozwój medycyny, to także dziś nie wyobrażamy sobie, aby nagle zniknęły. Niektóre z takich przyrządów weszły nawet do, tak zwanego, codziennego użytku i wykorzystywane są w zupełnie innych dziedzinach niż medycyna. Jednym z takich przyrządów jest endoskop, który na stałe wpisał się w historię medycyny, a dziś znany i wykorzystywany jest na całym świecie… nie tylko w celach medycznych. Jednak czym tak naprawdę jest wspomniany endoskop i jak zmienił oblicze medycyny?

Czym jest endoskop?

Wiemy już, że endoskop to przyrząd medyczny. Stosowany jest szczególnie w diagnostyce oraz podczas wykonywania zabiegów endoskopowych. Jednak mówiąc bardziej precyzyjnie, endoskop to rodzaj wziernika medycznego z własnym źródłem światła, który używany jest do oglądania wewnętrznych ścian narządów. Obecne endoskopy potrafią przekazywać obraz na ekran monitora, dzięki zastosowaniu na ich końcach specjalnych mikrokamer. Widać więc, że faktycznie endoskopy mocno zmieniły i rozwinęły całą medycynę. Trudno wyobrazić sobie, co miałoby zastąpić endoskop, gdyby ten nie został nigdy wynaleziony. No właśnie, zastanówmy się teraz przez chwilę jak to się stało, że endoskop w ogóle się pojawił.

Endoskop – po co?

Trzeba powiedzieć szczerze, że cała medycyna przed wiekami rozwijała się dzięki… ciekawości i chęci pomagania innym. Historia badań endoskopowych sięga starożytnego Egiptu, Grecji oraz Rzymu. Już wtedy pojawiała się potrzeba bezpiecznego zbadania wnętrza ciała. Pierwsze próby tego odbywały się za pomocą prostych wzierników o specjalnie określonej długości, a jako źródło światła wykorzystywano światło słoneczne odbijane od luster. Takich badań dokonywał nawet słynny Hipokrates. Jego zapiski pokazują, jak ważna podczas leczenia ludzi była wiedza, która do pewnego momentu była właściwie niedostępna dla ludzi, a właściwie to zamknięta w ich ciele.

Historia endoskopu

Prawdziwy postęp w rozwoju endoskopu jako narzędzia medycznego przyniósł XIX wiek. W 1805 roku niemiecki lekarz Filip Bozzini opisał badania wnętrza cewki moczowej, pęcherza moczowego i pochwy wykonanym przez siebie endoskopem. Różnica w jego budowie pozwalała na oświetlenie badanego miejsca za pomocą świecy, a później lampy gazowej. Co ciekawe, za badania te został on ukarany przez władzę swojego uniwersytetu za “niezdrową ciekawość”. Na następny przełom w dziedzinie endoskopów musieliśmy czekać 63 lata. W 1868 roku niemiecki naukowiec oraz lekarz Adolf Kussmaul przeprowadził pierwszą gastroskopię używając do tego celu metalowej rurki. Stworzony przez niego aparat był oświetlany światłem z lampy Desomeaux odbitym w lustrze. Wykonując badanie niezwykle ostrożnie Kussmaul dotarł aż do wnętrza żołądka, ale z powodu słabego oświetlenia jego endoskop nie znalazł zastosowania w praktyce klinicznej. Ciekawostką jest to, że pacjentem Kussamula był cyrkowy połykacz noży, co zapewne ułatwiło cały zbieg. Wiele w rozwoju endoskopu zmieniło się od momentu wynalezienia przez Edisona w 1879 roku żarówki. Wynalazek ten wykorzystał polski uczony Jan Mikulicz-Radecki. Już wcześniej przez wiele lat pracował on nad konstrukcją aparatu do oglądania wnętrza żołądka. W końcu w 1881 roku powstał gastroskop zbudowany ze srebra, nadający się do badań ludzi. Pierwsze badania żołądka wykonywane w znieczuleniu trwały około 30 minut. Właśnie ten polski chirurg pokazał, jak dużo endoskop zmienił w medycynie. Dzięki badaniom przy użyciu swojego endoskopu zdiagnozował on raka żołądka i w opisie tego badania zaznaczył, że dzięki endoskopowi będzie można wykrywać tę chorobę w dużo wcześniejszym stadium. I tak właśnie się stało. W latach 60. XX wieku w Japonii powstało pojęcie „raka wczesnego” możliwego w praktyce do rozpoznania tylko za pomocą endoskopu. Jednak od czasu doktora Radeckiego rozwój endoskopów lekko przyhamował. Wpłynęło na to kilka czynników, między innymi to, że często dochodziło do uszkodzeń ciała podczas wprowadzania aparatu endoskopowego. Jednak nadal pracowano nad ulepszeniem tego przyrządu. Tak w roku 1932 Rudolf Schindler oraz Georg Wolf zaprezentowali pierwszy giętki endoskop. Od tego momentu zaczęto ich używać do wielu badań. Pracowano za to nad ulepszeniem metody oświetlenia endoskopowego oraz wykonywania nim dodatkowych zabiegów. Można więc powiedzieć, że otworzyła się nowa era endoskopii. Następnym krokiem było wprowadzenie w latach 90. XX w. videoendoskopów, gdzie na końcu endoskopu zamontowana jest miniaturowa kamera pozwalająca przekazać obraz na monitor. Dziś jest to już standard. Pozostaje jeszcze jedno pytanie dotyczące wpływu endoskopów na rozwój medycyny: co przyniesie przyszłość? Miejmy nadzieję, że znowu pojawi się ktoś, kto otworzy nowe drzwi dla zastosowania endoskopów i nadal będą się one przyczyniały do rozwoju myśli medycznej.

Wróć